Alles over anticonceptie

Vrijen zonder kans op een ongewenste zwangerschap? Dan vertrouw je natuurlijk op anticonceptie om jezelf en je partner te beschermen. Vandaag de dag kun je kiezen uit tal van voorbehoedmiddelen of anticonceptiva zoals hormonale methoden (bv. de pil), intra-uteriene anticonceptiva (bv. het spiraaltje), sterilisatie, barrièremiddelen (bv. condooms) en de natuurlijke methoden (bv. de kalendermethode). Welke methode past het best bij jou?

Enkele van de bekendste of meest gebruikte anticonceptiemethoden zijn :

• Condooms
• Combinatiepil
• Hormonale pleister
• Vaginale ring
• Hormonaal implantaat
• Hormonale injecties of prikpil
• Minipil
• Spiraaltje
• Sterilisatie
• Natuurlijke methoden
• Noodanticonceptie

Welke anticonceptiemethode moet ik kiezen?

De voor- en nadelen van verschillende anticonceptiemethoden

Er bestaat niet zoiets als een ideale anticonceptiemethode. Je moet met veel factoren rekening houden om de meest effectieve en meest comfortabele anticonceptiemethode voor jou te kiezen. 

De verschillende anticonceptiemethoden die in dit dossier worden geanalyseerd, hebben voor- en nadelen. Analyseer ze zorgvuldig om de methode te kiezen die het beste bij jou past.

Welk voorbehoedsmiddel is het best voor mij?

Beantwoord de volgende vragen om de anticonceptiemethode te kiezen die het beste bij jou past:

Hoe werkt anticonceptie?

Hormonale anticonceptie

Hormonale anticonceptiemethoden bevatten hormonen (oestrogeen en/of progestageen) die rechtstreeks inwerken op je lichaam om zwangerschap te voorkomen.

Tot deze categorie behoren de pil, vaginale ring, anticonceptiepleister, hormoonspiraal, hormoonimplantaat, minipil en hormooninjectie.

Niet-hormonale anticonceptie

Er zijn ook niet-hormonale anticonceptiemethoden, zoals condooms (voor mannen of vrouwen, die tevens ook beschermen tegen SOA's), het koperspiraaltje, zogenaamde natuurlijke methoden en sterilisatie.

Het mannencondoom

Hetmannencondoom heeft de vorm van een penis en is meestal gemaakt van natuurlijk rubberlatex. Wie allergisch is aan latex, vindt ook zonder problemen synthetische condooms (gemaakt van bv. polyurethaan of polyisopreen). Een condoom bestaat in verschillende soorten, vormen, kleuren en smaken en moet over de penis in erectie passen.

Werking

Door het gebruik van een condoom kan lichaamsvocht, zoals sperma, bloed en speeksel niet in contact komen met de partner. Infecties en zwangerschap kunnen zo dus vermeden worden.

Gebruik

Het condoom moet net voor de betrekkingen rond de penis in erectie. Na de ejaculatie trekt de man de penis terug. Daarbij houdt hij het condoom aan de basis vast om te vermijden dat het afglijdt en sperma toch in de vagina terechtkomt. Vervolgens knoopt hij het condoom dicht en gooit hij het in de vuilnisbak. Gebruik bij nieuwe betrekkingen een vers condoom, gebruik nooit twee condooms over elkaar (dat verhoogt de kans op scheuren) en gebruik enkel glijmiddel op basis van water of siliconen. Gebruik geen glijmiddel met vaseline of olie, daardoor kan een condoom kapot gaan. Bewaar een condoom op een koele, droge plaats, dus niet in een portefeuille. Check altijd de houdbaarheidsdatum.

Efficiëntie

Risico op zwangerschap op één jaar tijd: 

• 2% bij correct gebruik 
• In de dagelijkse praktijk wordt naar schatting 18% van de koppels die met een condoom vrijt zwanger per jaar, omdat mensen het condoom niet altijd juist gebruiken. 

Voordelen Bescherming tegen soa's (ook bij orale seks), ongewenste zwangerschap en verkleind risico op baarmoederhalskanker bij vrouwen (door een verkleinde kans op infectie met het Papillomavirus) Geen voorschrift nodig Enige tijdelijke middel van geboorteregeling bij mannen - naast coitus interruptus (onbetrouwbaar) Nevenwerkingen zijn zeldzaam Geen invloed op de vruchtbaarheid

Nadelen Onderbreking nodig van de betrekkingen Vereist aandacht van beide partners Minder betrouwbaar in het geval van scheuren of lekken Sommige mannen ervaren minder gevoeligheid

Het vrouwencondoom

Het vrouwencondoom is een dun, flexibel, plastic zakje van latex of polyurethaan dat in de vagina moet worden ingebracht. Het condoom is voorzien van twee ringen: één aan het gesloten uiteinde die de baarmoederhals bedekt tijdens de betrekkingen en één aan de open zijde die de schaamlippen bedekt en zich dus buiten de vagina bevindt.

Gebruik

Het inbrengen is gelijkaardig aan het inbrengen van een tampon. Het gesloten, samengedrukte einde van het condoom plaats je in de vagina. Schuif de ring over de baarmoederhals. De buitenring bedekt de schaamlippen. Na de betrekkingen neem je het dichtgedraaide condoom weg en werp je het in de vuilnisbak. Gebruik nooit het vrouwencondoom en het mannencondoom tegelijk!

Efficiëntie

De betrouwbaarheid is net als bij het mannencondoom sterk afhankelijk van juist gebruik. De kans dat je in een jaar zwanger bent met deze methode is 5% bij correct gebruik, maar in de praktijk blijkt dat 21% te zijn. 

Voordelen Beschermt tegen soa's (ook bij orale seks), zwangerschap én baarmoederhalskanker Geen voorschrift vereist Geen neveneffecten Bruikbaar met alle soorten glijmiddel Te plaatsen wanneer je wenst (tot 8u voor de betrekkingen) Geen effect op de vruchtbaarheid

Nadelen Soms moeilijk in gebruik Kans op scheuren of lekken Maakt wel eens een vreemd geluid Blijft niet bij alle standjes even goed zitten

Meer dan 100 miljoen vrouwen slikken een combinatiepil als anticonceptie. Zoals de naam het aangeeft, is zo'n pil een combinatie van een oestrogeen- en progestageenhormoon.

Werking

De hormonen verhinderen dat er een eisprong plaatsvindt. Het slijmvlies in de baarmoederhals wordt dik en stug zodat het moeilijk toegankelijk is voor zaadcellen en de baarmoederwand wordt ongeschikt voor de innesteling van een bevruchte eicel.

Soorten pillen

Er bestaan zowel monofase pillen, met één enkele samenstelling, als meerfase pillen, die met verschillende fasen en dus met een variabele dosis hormonen werken naargelang van de cyclus. Monofase pillen hebben een stabiele dosis oestrogenen en progestagenen en worden gedurende 21 of 24 dagen genomen, gevolgd door een stopweek waarin “valse” maandstonden voorkomen. Er bestaan verschillende “generaties” van monofase pillen, afhankelijk van de precieze bestanddelen.

Volgens de recente richtlijnen kiezen artsen in eerste instantie best voor pillen van de tweede generatie. Dit zijn de eerste keuze pillen. Bij een pil van de derde generatie en sommige vierdegeneratiepillen is het risico op veneuze trombose (klontervorming in de aders) namelijk dubbel zo groot: jaarlijks 9 à 10 op 10 000 voorvallen versus 5 à 7 op 10 000 bij pillen van de tweede generatie en 2 op 10 000 bij vrouwen die geen pil innemen. Het risico is niet gekend voor anticonceptiemiddelen die als progestageen chloormadinon of nomegestrol bevatten (andere vierdegeneratiepillen).

Type pil	Merknamen
Tweede generatie	Cibel, Eleonor 20, Lavinia, Levesialle Continu 20, Levorichter 30, Lowette, Microgynon 20, Microgynon 30, Noranelle 20/100, Noranelle 30/150, Stediril-30
Derde generatie	Desolina 20, Desolina 30, Desorelle 20, Desorelle 30, Femodene, Gaelle 20, Gaelle 30,  Harmonet,  Lindynette 20, Lindynette 30, Lumivela Continu 20, Lumivela Continu 30,  Marvelon, Meliane, Mercilon, Minulet, Mirelle
Vierde generatie	Annaïs 20, Annaïs 30, Annais Continu, Armunia 30, Bellina, Bradley, Daylette, Dienobel, Dorinelletheramex, Dorintheramex, Drosana 20, Drosana 30, Droseffik, Drospibel, Drovelis, Helen, Louise, Lydisilka, Margotexeltis 20, Margotexeltis 30, Marliesexeltis, Oedien, Perynella, Serisima Continu, Yasmin, Yasminelle, Yadere, Yaz, Zoely
Acnepillen	Daphne, Diane, Elisaexeltis

EMA, het Europees Geneesmiddelenbureau, bevestigt de positieve baten-risicoverhouding van de "acnepillen". Pas wanneer alternatieve behandelingen zoals lokale crèmes of lotions en orale antibiotica falen, mogen deze "acnepillen" worden voorgeschreven. Ze worden dus uitsluitend gebruikt voor de behandeling van matige tot ernstige androgeen-afhankelijke acne of overvloedige ongewenste haargroei en zijn in geen geval de eerste keuze anticonceptiepillen!

Gebruik

Een arts schrijft een geschikte pil voor. De pil kan op elk ogenblik worden gestart, maar het gemakkelijkst is om de allereerste pil te nemen op de eerste dag van de menstruatie, dan ben je meteen beschermd. Later beginnen is dus mogelijk, maar dan is gedurende de eerste zeven dagen een extra voorbehoedsmiddel, zoals een condoom, aan te raden. De meeste pillen moeten gedurende 21 dagen worden ingenomen, dagelijks rond (ongeveer) hetzelfde tijdstip. Dan volgt een pilvrije week waarin een bloeding optreedt. Na die zeven dagen begin je een nieuwe strip.

Er zijn ook pillen die je altijd doorneemt. De laatste pillen uit de strip (en van de maand) zijn dan placebo's.

Pil vergeten

Ben je de pil vergeten in te nemen? In de bijsluiter staan instructies over wat je dan precies moet doen. Dat hangt onder meer af van in welke week van je cyclus je zit en hoeveel pillen je bent vergeten. Over het algemeen geldt dat noodanticonceptie niet nodig is als je slechts één pil vergeten bent, behalve als het gaat om de allereerste pil van de strip en je meer dan 24 uur te laat bent. Ben je in de eerste week na je menstruatie 2 of meer pillen vergeten? Dan is noodconceptie ook aangewezen als je onlangs seks hebt gehad. 

Pil doornemen

Wil je je regels overslaan? Dan kun je de pil doornemen en de stopweek overslaan. De monofasische pil kun je gewoon verder innemen. Let op: als een strip 28 pilletjes telt in plaats van 21, dan zijn de laatste 4 neppilletjes (placebo’s). Die moet je dan overslaan en meteen aan een volgende strip beginnen. Gebruik je een meerfasenpil? Dan is dit wat complexer. De pillen in je strip hebben dan een verschillende hoeveelheid hormonen. Vraag in dit geval raad aan je huisarts.

 

Efficiëntie

De kans op zwangerschap tijdens het eerste jaar van gebruik (Pearl-index) bedraagt gemiddeld 0,3 % bij perfect gebruik. Wordt de pil niet correct ingenomen of vergeten, dan daalt de betrouwbaarheid aanzienlijk (9 % risico op zwangerschap bij typisch gebruik).

Enkele voordelen Het is voorspelbaar. In tegenstelling tot een pil waar enkel progestageen in zit (minipil), weet je met een combinatiepil precies wanneer je je maandstonden zal krijgen  Je kunt je menstruatie uitstellen Net als andere hormonale anticonceptiva, helpt de pil tegen zware en pijnlijke maandstonden De combinatie oestrogeen/progestageen lijkt goed te kunnen werken tegen acne

Enkele nadelen Veel vrouwen vergeten hun pil wel eens in te nemen Je kunt last krijgen van bijwerkingen, zoals hoofdpijn, misselijkheid en pijn in de borsten (vooral in het begin) Net als bij andere combinatiepreparaten (de hormonale pleister en vaginale ring) licht verhoogd risico op bloedklonters en hart- en vaatziekten Er is een zeer licht verhoogd risico op borstkanker (dat geldt mogelijk ook voor anticonceptiva met enkel progestageen). Daartegenover staat dat de pil ietwat bescherming biedt tegen eierstok-, baarmoeder- en darmkanker

Niet geschikt

De combinatiepil is niet geschikt voor jou als je:

• Rookt en over de 35 jaar bent of last hebt van migraine met aura
• Als je bepaalde medische problemen hebt, zoals hart-en vaatziekten, slecht gereguleerde diabetes, borstkanker, leverproblemen... Te bespreken met je arts.

Wisselwerking

Bepaalde medicatie kan de werking van hormonale anticonceptie beïnvloeden: Sint-Janskruid, antiretrovirale geneesmiddelen tegen hiv, anti-epileptica, rifampicine en rifabutine (antibiotica bij tuberculose) enz. Check dit daarom altijd met jouw arts.

De hormonale pleister kleef je op je buik, bil, rug, schouderbladen of bovenarm zodat de hormonen via de huid in het lichaam terechtkomen.

Werking

Hormonen (oestrogeen en progestageen) verhinderen de eisprong. Het slijmvlies in de baarmoederhals wordt dik en stug zodat het moeilijk toegankelijk is voor zaadcellen en de baarmoederwand wordt ongeschikt voor de innesteling van een bevruchte eicel.

Gebruik

Gedurende drie opeenvolgende weken kleef je wekelijks een nieuwe pleister. De eerste pleister kleef je het best op de eerste dag van je cyclus. Doe je dat later, dan gebruik je de komende zeven dagen best aanvullende bescherming. In de vierde week is er een bloeding. Na deze pleistervrije week kleef je een nieuwe patch en herbegint de cyclus. Lees aandachtig de bijsluiter in geval de pleister gedeeltelijk of helemaal los komt.

Je kunt er ook voor kiezen om de stopweek over te slaan en meteen een nieuwe pleister te plakken. Zo kun je je regels uitstellen en menstruele ongemakken zoals dysmenorroe of premenstruele migraine vermijden. Let wel, als je dit vaak doet, kun je last krijgen van doorbraakbloedingen. 

Efficiëntie

De betrouwbaarheid van de pleister is te vergelijken met die van de pil: 0,3% kans op zwangerschap in het eerste jaar van gebruik bij perfect gebruik, en 9% bij typisch gebruik. De werkzaamheid kan wel afnemen bij vrouwen die meer wegen dan 90 kg.

Enkele voordelen Beschermt even goed tegen zwangerschap als de pil Gemakkelijk in gebruik Wordt mogelijk minder snel vergeten dan de pil (al zijn daar geen harde bewijzen voor) Geen verminderde betrouwbaarheid bij braken en diarree Voorspelbare en lichtere maandstonden en de mogelijkheid om de menstruatie uit te stellen Een snelle terugkeer van de vruchtbaarheid als je ermee stopt

Enkele nadelen Zichtbaar Door de hormonen kun je bijwerkingen ervaren zoals hoofdpijn, pijnlijke borsten en stemmingswisselingen (vooral in de eerste maanden). Mogelijk vaker klachten van pijnlijke gespannen borsten en misselijkheid, in vergelijking met de combinatiepil Je kunt last krijgen van lokale huidirritatie De pleister kan loskomen waardoor de anticonceptieve werking mogelijk verminderd is Mogelijk minder betrouwbaar bij obesitas Net als bij de combinatiepil een licht verhoogd risico op bloedklonters en borstkanker

Niet geschikt

De hormonale pleister is niet geschikt voor jou als je:

• Rookt en over de 35 jaar bent of last hebt van migraine met aura
• Als je bepaalde medische problemen hebt, zoals hart-en vaatziekten, slecht gereguleerde diabetes, borstkanker, leverproblemen... Te bespreken met je arts.

Wisselwerking

Bepaalde medicatie kan de werking van hormonale anticonceptie beïnvloeden: Sint-Janskruid, antiretrovirale geneesmiddelen tegen hiv, anti-epileptica, rifampicine en rifabutine (antibiotica bij tuberculose) enz. Check dit daarom altijd met je arts.

De vaginale ring is een dunne, flexibele ring die, zoals een tampon, ingebracht wordt in de vagina.

Werking

Door middel van het toedienen van hormonen (oestrogeen en progestageen) wordt een eisprong verhinderd. Het slijmvlies in de baarmoederhals wordt dik en stug zodat het moeilijk toegankelijk is voor zaadcellen en de baarmoederwand wordt ongeschikt voor de innesteling van een bevruchte eicel.

Gebruik

Breng de ring in op de eerste dag van de cyclus. Lukt dat niet, dan gebruik je de eerste zeven dagen beter extra bescherming. Drie weken lang scheidt de ring hormonen af in de vagina. Daarna volgt een ringvrije week waarin bloedingen optreden. Vervolgens wordt een nieuwe ring geplaatst en herbegint de cyclus. Lees aandachtig de bijsluiter als de ring loskomt.

Efficiëntie

Gelijkaardig aan de combinatiepil.

Enkele voordelen Beschermt even goed tegen zwangerschap als de pil, zonder dat je dagelijks een pil moet slikken Geen verminderde betrouwbaarheid bij braken en diarree Voorspelbare en lichtere maandstonden en de mogelijkheid om de menstruatie uit te stellen Een snelle terugkeer van de vruchtbaarheid als je ermee stopt

Enkele nadelen  Je kunt door de hormonen bijwerkingen ervaren zoals hoofdpijn, pijnlijke borsten, stemmingswisselingen … (vooral in de eerste maanden) De ring kan meer afscheiding veroorzaken, en ook vaginale jeuk en irritatie Sommige vrouwen merken het niet als de ring niet meer op zijn plaats zit, waardoor de anticonceptieve werking mogelijk verminderd is Een licht verhoogd risico op bloedklonters en borstkanker. Daartegenover staat dat combinatiepreparaten bescherming lijken te bieden tegen baarmoeder- en eierstokkanker

Niet geschikt

De vaginale ring is niet geschikt voor jou als je:

• Rookt en over de 35 jaar bent of last hebt van migraine met aura
• Als je bepaalde medische problemen hebt, zoals hart-en vaatziekten, slecht gereguleerde diabetes, borstkanker, leverproblemen... Te bespreken met je arts.

Wisselwerkingen

Bepaalde medicatie kan de werking van hormonale anticonceptie beïnvloeden: Sint-Janskruid, antiretrovirale geneesmiddelen tegen hiv, anti-epileptica, rifampicine en rifubatine (antibiotica die wordt gegeven bij tuberculose) enz. Check dit daarom altijd met je arts.

Werking

In tegenstelling tot de combinatiepil, bevat het hormoonstaafje slechts één hormoon: progestageen.

Dit hormoon verhindert de eisprong. Het slijmvlies in de baarmoederhals wordt dik en stug zodat het moeilijk toegankelijk is voor zaadcellen en de baarmoederwand wordt ongeschikt voor de innesteling van een bevruchte eicel.

Gebruik

Onder lokale verdoving plant de arts of gynaecoloog, tijdens de eerste vijf dagen van de cyclus, een flexibel, rubberen staafje in de bovenarm in. Het staafje scheidt gedurende drie jaar dagelijks een kleine dosis progestageen af.

Efficiëntie

Bijna 100 % veilig.

Enkele voordelen Nuttig als je gemakkelijk de pil vergeet te nemen. Eens geplaatst, hoef je drie jaar lang niet aan anticonceptie te denken Een optie voor vrouwen die slecht reageren op oestrogeen of wegens medische redenen of bijwerkingen geen oestrogeen mogen innemen Minder zware regels en na verloop van tijd vaak geen regels meer In tegenstelling tot bij de gewone pil en andere combinatiepreparaten, lijkt een hormoonstaafje geen verhoogd risico op bloedklonters te geven Geen verminderde betrouwbaarheid bij braken en diarree

Enkele nadelen Vergt een kleine ingreep. De plek waar het staafje is ingebracht kan een paar dagen pijn doen Net als andere anticonceptie met enkel progestageen, kun je last krijgen van onregelmatig bloedverlies (vooral in het begin) Sommige vrouwen krijgen last van mogelijke bijwerkingen zoals hoofdpijn, puistjes, haaruitval pijn in de borsten en stemmingswisselingen (vooral de eerste drie maanden) Het staafje laat zich niet altijd even vlot verwijderen

Niet geschikt

Afgeraden voor vrouwen met borstkanker of die ooit borstkanker hadden. In bepaalde gevallen ook afgeraden als je borstkanker in de familie hebt. Ook niet geschikt voor vrouwen met ernstige leverfunctiestoornissen of die bepaalde medicijnen nemen. 

Wisselwerkingen

Bepaalde medicatie kan de werking van hormonale anticonceptie beïnvloeden: Sint-Janskruid, antiretrovirale geneesmiddelen tegen hiv, bepaalde anti-epileptica, rifampicine en rifabutine (antibiotica bij tuberculose) enz. Check dit daarom altijd met je arts.

Werking

Net als het hormoonstaafje en de minipil bevat de prikpil slechts één hormoon: progestageen.

Dit hormoon verhindert de eisprong. Het slijmvlies in de baarmoederhals wordt dik en stug zodat het moeilijk toegankelijk is voor zaadcellen en de baarmoederwand wordt ongeschikt voor de innesteling van een bevruchte eicel.

Gebruik

Met een injectie in de bovenarm of bilspier wordt een progestageenhormoon toegediend. Hiermee ben je gedurende drie maanden beschermd tegen zwangerschap. Je krijgt de eerste prikpil idealiter tussen de 1e en 5e dag van je cyclus, dan ben je meteen beschermd. Als je op een ander moment begint, is het belangrijk om gedurende de eerste 7 dagen naast andere vormen van anticonceptie ook een condoom te gebruiken tijdens seks. Pas na deze 7 dagen biedt het volledige bescherming.

Efficiëntie

Bij perfect gebruik 0,2% kans op zwangerschap gedurende het eerste jaar van gebruik, tot 6 % bij typisch gebruik.

Enkele voordelen Na de prik hoef je drie maanden lang niet aan anticonceptie te denken Een optie voor vrouwen die slecht reageren op oestrogeen of wegens medische redenen of bijwerkingen geen oestrogeen mogen innemen Minder zware regels en na verloop van tijd vaak geen regels meer Geen verminderde betrouwbaarheid bij braken en diarree

Enkele nadelen Je moet om de drie maanden naar de dokter. Net als andere anticonceptie met enkel progestageen, kun je last krijgen van onregelmatig bloedverlies (vooral in het begin) In tegenstelling tot andere hormonale anticonceptiva, keert de vruchtbaarheid niet zo snel terug. Als je stopt met de prikpil kan het 6 tot 12 maanden duren voordat je weer vruchtbaar bent In tegenstelling tot bij de andere hormonale anticonceptiemiddelen, is het verband met gewichtstoename duidelijker. Veel vrouwen komen een aantal kilo’s bij wanneer ze met de prikpil beginnen In tegenstelling tot andere anticonceptiemiddelen met enkel progestageen, geeft de prikpil mogelijk een licht verhoogd risico op bloedklonters Bij jongeren (onder de 18 jaar) zorgt de prikpil mogelijk voor een afname van de botdichtheid

Niet geschikt 

Afgeraden voor vrouwen met borstkanker of die ooit borstkanker hadden. In bepaalde gevallen ook afgeraden als je borstkanker in de familie hebt. Ook niet geschikt voor vrouwen met ernstige leverfunctiestoornissen of die bepaalde medicijnen nemen. 

Voorzichtigheid is op zijn plaats als je om de één of andere reden een verhoogd risico loopt op hart- en vaatziekten (bv. rokers, diabetici, mensen met een hoge bloeddruk ...).

De prikpil is ook minder geschikt voor meisjes onder de 18 jaar omwille van de mogelijk invloed op hun botdensiteit.

Wisselwerkingen

De anticonceptieve betrouwbaarheid van de prikpil lijkt niet te worden beïnvloed door interactie met andere geneesmiddelen.Volgens het Nederlands Huisartsen Genootschap is voorzichtigheid wel geboden als je bepaalde anti-epileptica neemt. 

De minipil (bv. Cerazette, Lueva, Desirett, Desopop) bevat enkel het hormoon progestageen.

Werking

Hormonen verhinderen dat er een eisprong plaatsvindt. Het slijmvlies in de baarmoederhals wordt dik en stug zodat het moeilijk toegankelijk is voor zaadcellen en de baarmoederwand wordt ongeschikt voor de innesteling van een bevruchte eicel

Gebruik

Net zoals bij de combinatiepil moet ook hier dagelijks op ongeveer hetzelfde tijdstip een pil worden ingenomen, maar in plaats van 21 dagen moet het gedurende 28 dagen. Er is dus geen pilvrije week. Er zijn nu ook pillen met enkel progestageen (die met drospirenon) waarvan de laatste vier pillen placebopillen zijn. 

Start op de eerste dag van de cyclus. Lukt dat niet, gebruik dan 7 dagen lang aanvullende bescherming, zoals een condoom. 

De minipil is vooral aangewezen tijdens de periode van borstvoeding of bij wie er een contra-indicatie is voor de combinatiepil.

Efficiëntie

Bij gebruik van de minipil heb je 0,3% kans op zwangerschap in het 1e jaar van gebruik bij perfect gebruik, en 9% bij typisch gebruik.

Enkele voordelen Een optie voor vrouwen slecht reageren op oestrogeen of wegens medische redenen of bijwerkingen geen oestrogeen mogen innemen Minder zware regels en na verloop van tijd vaak geen regels meer In tegenstelling tot de combinatiepil, verhoogt de minipil het risico op bloedklonters niet

Enkele nadelen Je moet er dagelijks aan denken om een pil in te nemen. Veel vrouwen vergeten hun pil wel eens in te nemen, waardoor ze mogelijk minder goed beschermd zijn tegen zwangerschap Je kunt last krijgen van onregelmatig bloedverlies (vooral in het begin) Je kunt last krijgen van bijwerkingen, zoals hoofdpijn en puistjes (vooral in het begin) Bij braken en diarree moet je extra voorzorgsmaatregelen nemen

Niet geschikt voor

Vrouwen met (een geschiedenis van) leveraandoeningen of borstkanker. Zit er borstkanker in de familie? Dan is de minipil in bepaalde gevallen ook niet geschikt. 

Ook niet geschikt voor vrouwen die bepaalde anti-epileptica nemen, zoals carbamazepine en fenobarbital. Hetzelfde geldt voor vrouwen die zogenaamde “leverenzyminducerende” medicatie nemen, zoals Sint-Janskruid, rifampicine en rifabutine (antibiotica bij tuberculose) en bepaalde virusremmers. Raadpleeg hiervoor daarom altijd met jouw arts.

Het spiraaltje is een smal, T-vormig, staafje. Aan het uiteinde is een draadje bevestigd dat uit de baarmoeder hangt, in het bovenste gedeelte van de vagina.

Werking

De arts of gynaecoloog brengt het spiraaltje in. Er zijn twee soorten: het koperen spiraaltje en het hormonale spiraal. Bij het koperspiraaltje zorgt het koper ervoor dat de beweging van de zaadcel afneemt. De zaadcel is niet in staat om een eicel te bevruchten en het baarmoederslijm is ongeschikt voor innesteling van een bevruchte eicel. Het hormonaalspiraal geeft continu een lage dosis progestageen af in de baarmoeder. Dit maakt het slijm van de baarmoederhals ondoordringbaar voor zaadcellen. Het zorgt er ook voor dat een bevrucht eitje zich niet kan innestelen in de baarmoeder.

Efficiëntie

Bij het koperspiraaltje heb je bij perfect gebruik 0,6% kans op zwangerschap in 1e jaar van gebruik en bij typisch gebruik 0,8%
Bij het hormoonspiraaltje heb je bij perfect gebruik 0,2% kans op zwangerschap en bij typisch gebruik eveneens 0,2%

Enkele voordelen Zeer veilig Kan elk ogenblik worden verwijderd Vruchtbaarheid keert snel terug na verwijdering Onmiddellijk na plaatsing effectief (als je het binnen de 7 dagen na het begin van je menstruatie laat plaatsen) Zodra het spiraaltje is geplaatst, hoef je er niet meer aan te denken (3 tot 8 jaar voor het hormonale spiraaltje, 3 tot 10 jaar voor het koperspiraaltje Werking wordt niet beïnvloed door medicatie Geen extra risico op trombose of cardiovasculaire aandoeningen Beperking of volledig ophouden van bloedverlies tijdens de menstruatie bij het gebruik van het hormonaal spiraaltje Het koperspiraaltje is de meest doeltreffende methode voor noodanticonceptie

Enkele nadelen Het inbrengen en verwijderen vereisen een bezoek aan de arts Zeer kleine kans dat je baarmoederwand doorboord wordt bij plaatsing (1 op 1000; bij het geven van borstvoeding 6 op 1000) Kleine kans (0,44%) op een infectie ter hoogte van de baarmoeder, eierstokken en/of eileiders. Als je een soa hebt, is die kans groter (1,10%). Dit kan complicaties met zich meebrengen, zoals onvruchtbaarheid  Kleine kans op uitstoting (gebruik menstruatiecup verhoogt dit risico) Kans op langere en pijnlijkere menstruatie bij gebruik van het koperen spiraal Met hormoonspiraaltje meer vaginale afscheiding mogelijk Het hormoonspiraaltje kan neveneffecten verbonden aan hormonenopname veroorzaken, zoals acne, hoofdpijn en gevoelige borsten. Deze effecten verdwijnen meestal na een tijdje Geen bescherming tegen soa's

Niet geschikt

Een spiraaltje is niet geschikt als je: 

• last hebt van onverklaard vaginaal bloedverlies (continueren mag) 
• als je bepaalde problemen hebt in de baarmoeder, zoals myomen (vleesbomen)
• een infectie hebt aan de baarmoeder, eierstokken of eileiders

Een hormonaal spiraaltje is bovendien niet geschikt voor vrouwen met een leverziekte of met (een voorgeschiedenis van) borstkanker. Zit borstkanker in de familie, dan is het in bepaalde gevallen ook afgeraden. 

Een koperspiraal is niet geschikt als je een koperallergie hebt. 

Sterilisatie bij de vrouw

Sterilisatie bij de vrouw is een vorm van definitieve contraceptie.

Werking

Bij een sterilisatie van een vrouw worden de eileiders dichtgemaakt, weggebrand of weggehaald tijdens een chirurgische ingreep onder lokale (of soms onder volledige) verdoving. Zaadcellen kunnen daardoor geen eicel meer bevruchten in de eileider en eicellen kunnen niet meer naar de baarmoeder. Kan in één klap tijdens een keizersnede worden gedaan.

Efficiëntie

Bijna 100 % veilig.

Enkele voordelen Definitieve anticonceptie Onmiddellijk na de ingreep effectief Geen invloed op het libido Dagelijkse aandacht is niet nodig

Enkele nadelen Chirurgische ingreep met bijhorende risico's Meestal onomkeerbaar. Geen bescherming tegen soa's

Complicaties van laparoscopische sterilisatie komen bij 1-3,5% van de vrouwen voor. De kans op complicaties is significant verhoogd bij vrouwen met diabetes mellitus, overgewicht, of een voorgeschiedenis met abdominale of bekkenchirurgie. 

Sterilisatie bij de man

Vasectomie

Een vasectomie is de sterilisatie-ingreep uitgevoerd bij de man. Ook dit is een vorm van definitieve contraceptie.

Werking

Via een sneetje in de balzak worden de zaadleiders, onder plaatselijke verdoving, doorgeknipt, waarna de uiteinden worden dichtgemaakt. De zaadcellen uit de testikels kunnen zo niet meer in de zaadvloeistof komen. Een sterilisatie heeft geen invloed op het seksleven. Een erectie en ejaculatie (met sperma zonder zaadcellen) zijn net als voorheen mogelijk.

Let wel op, want deze ingreep is niet meteen doeltreffend. Na de ingreep is nog gedurende drie maanden extra anticonceptie nodig omdat de reeds aanwezige zaadcellen in de zaadleiders nog geëjaculeerd moeten worden.

Efficiëntie

Bijna 100 % veilig. Een sterilisatie bij de man is net iets betrouwbaarder dan bij een vrouw. De kans op zwangerschap is per jaar ongeveer 1 op de 1000.

Enkele voordelen Definitieve anticonceptie Geen dagelijkse aandacht nodig Geen invloed op het libido Oppervlakkige, simpele en veilige ingreep

Enkele nadelen Geen bescherming tegen soa's Pas drie maanden na de ingreep veilig als contraceptie Vereist kleine chirurgische ingreep, meestal onomkeerbaar

Voor deze ingreep is voorzichtigheid geboden bij mannen die eerder een operatie aan hun balzak ondergingen.

Tijdens de menstruatiecyclus treden er allerlei veranderingen op die het vrouwenlichaam voorbereiden op de innesteling van een bevruchte eicel. Door deze veranderingen op te volgen, kun je als koppel bepalen wanneer je al dan niet betrekkingen hebt. Een onbevruchte eicel blijft 12 tot 24 uur in leven, spermacellen kunnen twee tot vijf dagen overleven in het lichaam van de vrouw. Het risico op een zwangerschap is daardoor het grootst bij betrekkingen vijf dagen vóór de ovulatie tot drie dagen na de eisprong.

Er zijn verschillende natuurlijke vormen om aan gezinsplanning te doen, zoals borstvoeding, coïtus interruptus, kalender-, ovulatie- en temperatuurmethode, maar deze zijn over het algemeen minder betrouwbaar.

Na onbeschermd seksueel contact of na het mogelijk falen van een anticonceptiemiddel kan de noodpil genomen worden of kan het noodspiraal geplaatst worden.

De noodpil

Er zijn 2 verschillende soorten noodpillen:

• de morning-afterpil met het progestageenhormoon levonorgestrel
• de morning-afterpil met ulipristalacetaat

Het gaat telkens om een verpakking met één tablet die je binnen een bepaalde tijdspanne (zie verder) moet innemen.  
De noodpil zorgt ervoor dat de eisprong wordt uitgesteld. De kans dat je toch zwanger wordt, is 1 à 2%. 

Belangrijk om te weten: je hebt geen voorschrift nodig om de noodpil bij de apotheek te gaan halen. Voor de meeste noodpillen met levonorgestrel moet je in de apotheek overigens niets betalen, dankzij een tussenkomt van de overheid. 

Qua bijwerkingen moet je vooral rekening houden met misselijkheid en braken. Moet je binnen de drie uur na inname van de noodpil overgeven? Dan moet je een opnieuw een noodpil halen en innemen.

Houd er ook rekening mee dat sommige medicijnen de werking van de noodpil kunnen beïnvloeden (voorbeelden: Sint-Janskruid, bepaalde antibiotica, sommige virusremmers …). Vraag bij twijfel raad aan je huisarts of apotheker. 

Let op, de noodpil beschermt niet voor seksuele contacten nadien. Gebruik dus een condoom tot aan de volgende menstruatie.

Morning-afterpil met levonorgestrel

Deze pil kun je tot drie dagen (72 uur) na de onveilige seks innemen. Maar je neemt ze het best binnen de 12 uur na de seksuele betrekkingen in. Hoe sneller ze wordt ingenomen, hoe doeltreffender ze is.

Er zijn verschillende merken. Justine, Levodonna en Postinor kun je gratis in de apotheek gaan halen, omdat de overheid de kosten voor haar rekening neemt. Voor Norlevo moet je nog € 0,85 euro bijpassen. 

In de volgende gevallen moet je extra voorzorgsmaatregelen nemen:

• Geef je borstvoeding? Dan moet je na inname van een morning-after pil met levonorgestrel acht uur wachten vooraleer je opnieuw borstvoeding geeft. 
• Heb je obesitas? Dan is deze pil mogelijk minder werkzaam.
• Neem je de pil of de minipil? Daar kun je na inname van deze noodpil meteen weer mee starten. Gebruik voor de zekerheid een condoom tot je de pil zeven dagen opeenvolgende dagen hebt ingenomen. 

Morning-afterpil met ulipristalacetaat

Er is één merk beschikbaar van dit type morning-afterpil: EllaOne. Daar betaal je in de apotheek € 15,98 voor. De rest wordt bijgepast door de overheid. 
Deze pil kun je tot vijf dagen (120 uur) na de onbeschermde seks innemen. Ook hier geldt: hoe sneller je ze inneemt, hoe beter. 

In de volgende gevallen moet je extra voorzorgsmaatregelen nemen:

• Heb je ernstig astma die wordt behandeld met orale glucocorticoïden? Dan is deze pil niet aanbevolen.
• Geef je borstvoeding? Ulipristalacetaat wordt uitgescheiden in de moedermelk. Het effect op baby's is niet onderzocht. Het zou kunnen dat dit medicijn schadelijk is voor je kindje. Daarom wacht je na inname van deze pil best een week vooraleer je weer borstvoeding geeft. Ondertussen kun je moedermelk afkolven en weggooien om de melkproductie te blijven stimuleren.
• Neem je de minipil? Dan moet je na inname van de noodpil met ulipristal vijf dagen wachten vooraleer de minipil weer te nemen. Het progestageen in de minipil zou de werkzaamheid van ulipristal kunnen verminderen. Vervolgens, als je terug met de minipil begint, moet je zeven dagen een condoom gebruiken.
• Neem je de gewone combinatiepil? Daar mag je meteen weer mee starten, behalve als je ze meer dan zeven dagen niet hebt ingenomen. Dan moet je eveneens eerst vijf dagen wachten en vervolgens zeven dagen een condoom gebruiken. 

Het noodspiraaltje

Het noodspiraaltje is hetzelfde koperspiraaltje dat ook als gewoon anticonceptiemiddel gebruikt wordt. Het kan tot vijf dagen (120 uur) na de onveilige seks geplaatst worden. Het verhindert de innesteling van een bevruchte eicel. Deze methode is de meest effectieve vorm van noodanticonceptie: het risico op zwangerschap ligt tussen 0,2% en 1%.